Bệnh viêm da nổi cục trên trâu, bò và các biện pháp phòng, chống dịch bệnh.

I. MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM BỆNH VIÊM DA NỔI CỤC1. Đặc điểm chung của bệnh: Bệnh Viêm da nổi cục (tên tiếng Anh là Lumpy Skin Disease, viết tắt là LSD), còn được gọi là bệnh Da sần, là bệnh truyền nhiễm do một loại vi rút thuộc họ Poxviridae, chi Capripoxvirus gây ra trên trâu, bò. Vi rút VDNC không lây nhiễm và không gây bệnh trên người. Đường truyền lây chủ yếu qua côn trùng đốt như muỗi, ruồi, ve; bệnh cũng có thể lây truyền do vận chuyển trâu, bò mang mầm bệnh, sử dụng chung máng uống, khu vực cho ăn, sữa, tinh dịch và qua tiếp xúc trực tiếp. Bệnh thường xảy ra theo mùa, chủ yếu vào những tháng có thời tiết ấm, khi côn trùng hoạt động mạnh và phong phú nhất, gây thiệt hại về năng suất do sản lượng sữa giảm mạnh, giảm khả năng sinh sản, sảy thai, tổn thương da, giảm tăng trọng, gia súc có thể chết, gây tổn thất về kinh tế do hạn chế vận chuyển và thương mại.2. Đặc điểm dịch tễ bệnh VDNC- Động vật mẫn cảm với vi rút VDNC là trâu, bò. Tỷ lệ trâu, bò mắc bệnh khoảng 10 - 20%; tỷ lệ chết khoảng 1 - 5%. Thời gian ủ bệnh trung bình khoảng 4 - 14 ngày.- Côn trùng chân đốt được xem là véc tơ truyền bệnh VDNC. Mặc dù đến nay chưa xác định được véc tơ truyền bệnh cụ thể, muỗi, ruồi cắn và ve đực có thể đóng vai trò quan trọng trong việc làm lây truyền vi rút. Vai trò của các véc tơ truyền bệnh là khác nhau giữa các khu vực địa lý khác nhau, phụ thuộc vào nguồn và đặc điểm của mỗi loại véc tơ.- Các nốt sần và vảy da chứa một lượng vi rút VDNC tương đối cao. Vi rút có thể được phân lập từ những bệnh phẩm này trong 35 ngày và có thể lâu hơn. Vi rút có thể được phân lập từ máu, nước bọt, dịch tiết ở mắt và mũi và tinh dịch. Vi rút được tìm thấy trong máu trong khoảng từ 7 - 21 ngày sau khi nhiễm bệnh, với mức độ thấp hơn so với trong các nốt sần ở da tại cùng thời điểm lấy mẫu. Sự bài thải của vi rút trong tinh dịch có thể kéo dài tới 42 ngày. Cũng có bằng chứng về sự lây truyền vi rút qua nhau thai. Trong một số trường hợp, động vật mang mầm bệnh không biểu hiện triệu chứng lâm sàng, nhưng mang vi rút trong máu và có thể truyền bệnh cho động vật khỏe thông qua côn trùng hút máu.3. Đặc điểm sức đề kháng của vi rút gây bệnh VDNCVi rút có thể bị tiêu diệt ở nhiệt độ 55oC trong 2 giờ, 65oC trong 30 phút. Vi rút có thể được hồi phục từ những nốt sần trên da được giữ ở nhiệt độ -80oC trong 10 năm và dịch nuôi cấy mô nhiễm vi rút được bảo quản ở nhiệt độ 4oC trong 6 tháng. Vi rút nhạy cảm với môi trường pH kiềm hoặc a xít; có thể tồn tại ở môi trường pH = 6,6 - 8,6 trong 5 ngày ở nhiệt độ 37oC.Hóa chất sử dụng để diệt vi rút VDNC bao gồm ether (20%), chloroform, formalin (1%), phenol (2% trong 15 phút), sodium hypochlorite (2 - 3%), hợp chất iodine (pha loãng 1:33), Virkon (2%), hợp chất amoni bậc bốn (0,5%) và một số chất tẩy rửa như sodium dodecyl sulphate.Vi rút VDNC rất ổn định, tồn tại trong thời gian dài ngoài môi trường, đặc biệt là ở dạng vảy khô; tồn tại trong các nốt da hoại tử trên 33 ngày, trong các lớp vảy khô lên đến 35 ngày và ít nhất 18 ngày trong da phơi khô. Vi rút nhạy cảm với ánh sáng mặt trời và chất tẩy rửa có chứa dung môi lipid, nhưng trong điều kiện môi trường tối và ẩm ướt, ví dụ như chuồng trại bị ô nhiễm, vi rút có thể tồn tại trong nhiều tháng. /uploads/news/2021_07/viem-da.png4. Các triệu chứng, bệnh tích bệnh VDNC: Trâu, bò mắc bệnh thường có những dấu hiệu dưới đây:- Sốt cao, có thể trên 41°C, bỏ ăn, suy nhược và gầy yếu; Giảm khả năng tiết sữa rõ rệt ở gia súc đang cho con bú; Viêm mũi, viêm kết mạc và tiết nhiều nước bọt; Sưng hạch bạch huyết bề mặt (hạch trước vai, hạch sau đùi).- Hình thành các nốt sần có đường kính từ 2 - 5 cm, đặc biệt là ở da đầu, cổ, chân, bầu vú, cơ quan sinh dục và đáy chậu trong vòng 48 giờ sau khi bắt đầu phản ứng sốt. Các nốt sần này có hình tròn, chắc và nhô cao trên da, mô dưới da và đôi khi cả các cơ bên dưới. Các nốt sần lớn có thể bị hoại tử và cuối cùng là xơ hóa và tồn tại trong vài tháng; để lại các vết sẹo có thể tồn tại vĩnh viễn. Các mụn nước, vết hoại tử và vết loét có thể xuất hiện ở màng nhầy của miệng và đường tiêu hóa cũng như trong khí quản và phổi.- Chân và các bộ phận vùng bụng khác của cơ thể, như bao da, ức, bìu và âm hộ, có thể bị tiết dịch, khiến con vật không muốn di chuyển.- Bò đực có thể bị vô sinh vĩnh viễn hoặc tạm thời. Bò mang thai có thể sảy thai và động dục trong vài tháng.- Một số động vật bị bệnh không biểu hiện triệu chứng nhưng mang vi rút trong máu và có thể truyền bệnh cho động vật khỏe thông qua côn trùng hút máu.5.Chẩn đoán bệnh Viêm da nổi cục- Chẩn đoán sơ bộ tại thực địa dựa trên những biểu hiện như sốt và các nốt sần đặc trưng trên da trâu, bò mắc bệnh.- Khi có trâu, bò có biểu hiện nghi mắc bệnh VDNC cần báo cáo ngay cho Nhân viên Thú y xã, UBND cấp xã hoặc cơ quan thú y gần nhất để kiểm tra, xác minh. Chi cục Chăn nuôi và Thú y tỉnh sẽ lấy mẫu, gửi mẫu phòng thí nghiệm xét nghiệm xác minh nguyên nhân gây bệnh.II. CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG, CHỐNG BỆNH VDNC1. Đối với người chăn nuôi:- Hàng ngày vệ sinh cơ giới, xử lý phân trâu, bò và chất thải đúng kỹ thuật. Không để nước tù đọng, phân rác ô nhiễm để côn trùng không có cơ hội sinh sản.- Chỉ mua gia súc giống có nguồn gốc rõ ràng, khỏe mạnh từ các cơ sở uy tín. Gia súc mới nhập đàn cần được kiểm tra trước khi vận chuyển và cần được cách ly trong vòng 28 ngày. - Đối với bệnh VDNC chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chỉ có tiêm phòng vắc xin tạo miễn dịch chủ động là hiệu quả nhất. Người chăn nuôi chủ động mua vắc xin định kỳ tiêm phòng bệnh VDNC và các loại vắc xin khác để có miễn dịch chủ động cho đàn gia súc. - Thực hiện vệ sinh, khử trùng tiêu độc chuồng trại, người, phương tiện ra vào, các thiết bị, dụng cụ trước khi đưa vào trại, dụng cụ chăn nuôi-thú y sau khi sử dụng bằng hóa chất Benkocid, Iodin 10% hoặc các loại hóa chất nằm trong danh mục thuốc thú y được phép lưu hành tại Việt Nam. Chú trọng sử dụng hóa chất đặc hiệu để tiêu diệt côn trùng ruồi, muỗi, ve, mòng (Deltox, Hantox, thuốc diệt côn trùng...); định kỳ 7-10 ngày phun 1 lần theo hướng dẫn của nhà sản xuất. Hạn chế tối đa người và khách tham quan ra vào trại. Tất cả các phương tiện, thiết bị và ủng của khách phải được làm sạch một cách phù hợp trước khi vào hoặc sử dụng bao giày.- Thực hiện tốt “05 Không”: Không giấu dịch; Không mua bán, vận chuyển trâu, bò bệnh, trâu, bò chết; Không giết mổ, tiêu thụ thịt trâu, bò bệnh, trâu, bò chết; Không vứt xác trâu, bò ra ngoài môi trường; Không chăn thả rông trâu, bò bị bệnh chung trên đồng cỏ. - Thường xuyên theo dõi sức khỏe đàn gia súc, kịp thời phát hiện các trường hợp trâu, bò có biểu hiện bệnh, nghi bệnh, thông báo ngay cho Nhân viên Thú y xã, UBND cấp xã hoặc cơ quan thú y gần nhất để có biện pháp ngăn chặn kịp thời. Đồng thời chủ vật nuôi thực hiện cách ly ngay con vật có biểu hiện bị bệnh, nuôi nhốt, không chăn thả và thực hiện vệ sinh, tiêu độc khử trùng và thực hiện các biện pháp khác theo khuyến cáo của cơ quan thú y và chính quyền địa phương.2. Đối với các cơ quan quản lý nhà nước:a) Khi chưa có trâu, bò có biểu hiện của bệnh Viêm da nổi cục:- Tổ chức thống kê toàn bộ các hộ chăn nuôi trâu, bò trên địa bàn. Hướng dẫn người chăn nuôi chủ động giám sát trâu, bò, kịp thời phát hiện các trường hợp trâu, bò có biểu hiện bị bệnh, nghi bị bệnh, báo cáo chính quyền, cơ quan thú y và triển khai các biện pháp phòng, chống dịch bệnh; thường xuyên tổng vệ sinh, phun thuốc sát trùng hoặc sử dụng vôi bột để sát trùng khu vực nuôi. Chỉ nhập, tiếp nhận trâu, bò rõ nguồn gốc, đã qua kiểm dịch theo quy định.- Thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch bệnh theo quy định và theo hướng dẫn của cơ quan Thú y, bao gồm tiêm các loại vắc xin phòng bệnh cho đàn gia súc.- Hướng dẫn người chăn nuôi chủ động giám sát. Trường hợp phát hiện trâu, bò nghi mắc bệnh Viêm da nổi cục, phối hợp với cơ quan Thú y chủ động lấy mẫu gửi đến các phòng xét nghiệm của Cục Thú y để xét nghiệm.b) Đối với địa phương đã có trâu, bò có biểu hiện của bệnh, có kết quả xét nghiệm dương tính với bệnh Viêm da nổi cục:- Tổ chức cách ly toàn bộ trâu, bò chưa có biểu hiện của bệnh Viêm da nổi cục; nuôi nhốt trâu, bò tại các khu vực có trâu, bò mắc bệnh, nghi mắc bệnh.- Tổ chức tiêu hủy toàn bộ trâu, bò có kết quả xét nghiệm dương tính với bệnh Viêm da nổi cục, hoặc trâu, bò trong cùng địa bàn cấp xã (đã có kết quả xét nghiệm dương tính) có biểu hiện lâm sàng của bệnh Viêm da nổi cục.- Khoanh vùng dịch, xã có dịch và lập chốt tạm thời để kiểm soát việc vận chuyển trâu, bò ra, vào các xã có dịch; trường hợp cần thiết thành lập đội kiểm soát lưu động để kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý các trường hợp cố tình vận chuyển trâu, bò ra, vào các xã có dịch.- Tổ chức tổng vệ sinh, phun thuốc sát trùng, thuốc diệt côn trùng, ruồi, muỗi, ve, mòng,… liên tục trong vòng 03 tuần tại các hộ chăn nuôi có trâu, bò có biểu hiện bị bệnh, nghi bị bệnh; đồng thời tổng vệ sinh, phun thuốc sát trùng toàn bộ các vùng có nguy cơ cao, xung quanh hộ chăn nuôi có trâu, bò bị bệnh.- Tổ chức rà soát, thống kê các hộ chăn nuôi trâu, bò trên địa bàn tất cả các địa phương đã phát hiện có bệnh Viêm da nổi cục; trong đó lưu ý, ghi rõ thông tin tình trạng gia súc khỏe mạnh, trâu, bò có biểu hiện bị bệnh, thời gian xuất hiện các triệu chứng của bệnh, tình trạng xuất bán, giết mổ, vận chuyển trâu, bò ra khỏi địa bàn xã.- Tổ chức thông tin, tuyên truyền, hướng dẫn người dân chủ động giám sát trâu, bò có biểu hiện bị bệnh, nghi bị bệnh, kịp thời phát hiện, báo cáo chính quyền, cơ quan thú y và triển khai các biện pháp phòng, chống dịch bệnh; hằng ngày tổng vệ sinh, phun thuốc sát trùng hoặc sử dụng vôi bột để sát trùng khu vực chăn nuôi, nuôi nhốt trâu, bò.- Thực hiện các biện pháp kỹ thuật trong phòng, chống bệnh Viêm da nổi cục theo hướng dẫn của cơ quan Thú y.Với phương châm phòng dịch bệnh là chính, bảo vệ sức khỏe đàn vật nuôi, góp phần phát triển chăn nuôi, phát triển kinh tế-xã hội tỉnh Bình Phước. Người chăn nuôi, các ngành, cơ quan liên quan và chính quyền địa phương cần chủ động thực hiện đồng bộ, kịp thời, hiệu quả các giải pháp, biện pháp kiểm soát dịch bệnh VDNC.