Thực trạng các công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh

- Về số lượng công trình: Tổng số công trình thủy lợi hiện có trên địa bàn tỉnh là 57 công trình. Trong đó: 50 hồ chứa, 06 đập dâng và 01 trạm bơm. - Về năng lực phục vụ sản xuất nông nghiệp và cấp nước: Năng lực tưới theo thiết kế từ các công trình là: 7.530ha (tưới lúa cho 03 vụ: 4.867ha; tưới cây công nghiệp: 1.130 ha); tạo nguồn cấp nước sinh họat và công nghiệp là: 62.117 m3 - Về quy mô và hiện trạng các công trình: Trong tổng số 50 hồ chứa vừa và nhỏ, có 38 hồ chứa dung tích dưới 1 triệu m3; 11 hồ chứa dung tích từ 1 triệu m3 đến dưới 10 triệu m3 và 01 hồ chứa lớn hơn 10 triệu m3. - Về tổ chức quản lý khai thác: Trong tổng số 57 công trình thủy lợi, Công ty TNHH MTV Dịch vụ thủy lợi Bình Phước quản lý 45 công trình, 10 công trình do các doanh nghiệp, tổ chức kinh tế quản lý khai thác và 02 công trình do UBND các xã quản lý và khai thác. 1. Các hồ chứa do Công ty TNHH MTV Dịch vụ thủy lợi quản lý: Qua kiểm tra hầu hết các công trình đều họat động bình thường, được đánh giá là an toàn; trong 45 công trình do Công ty TNHH MTV dịch vụ thủy lợi Bình Phước quản lý có 37 công trình cần tiến hành duy tu sửa chữa thường xuyên như: Nạo vét đất bồi lắng trên đường tràn xả lũ, phát dọn cây cỏ trên mái thượng, hạ lưu đập; sửa chữa các vị trí bị xói lở, hư hỏng …, kết quả kiểm tra cụ thể như sau: - HTTL Bàu thôn 1&2: Đập đất ổn định, mái thượng và hạ lưu cây gai mọc nhiều; tràn xả lũ và cống lấy nước hoạt động bình thường; mặt đường vào nhà quản lý công trình bị hư hỏng do nước mưa xói thành rãnh sâu, hai bên đường cỏ dại mọc nhiều; hầm van cống lấy nước bị đất bồi lấp, 05 cái nắp đậy hố van bằng sắt bị hư hỏng; mực nước hồ chứa hiện tại thấp hơn mực nước dâng bình thường khoảng 01m. - HTTL Bàu Sen: Đập đất ổn định; mái thượng và hạ lưu đập cây cỏ dại mọc tốt; mặt đập nhiều ổ gà gây đọng nước; phía trước cửa tràn xả lũ sát mái đập phía thượng lưu xuất hiện bè cỏ nổi với diện tích lớn gây cản trở việc tiêu thoát lũ trong mùa mưa của tràn; tường chắn bằng đá xây phía thượng và hạ lưu đỉnh đập nhiều vị trí bị hư hỏng; mực nước hồ hiện tại thấp hơn mực nước dâng bình thường khoảng 0,75m. - HTTL Bình Hà I: Đập đất ổn định, mái thượng và hạ lưu cây gai, cỏ dại mọc nhiều; tường đá xây cửa vào tràn xả lũ bị sạt lở, hư hỏng với kích thước dài 7m, cao, 1,5m, dày 0,4m; diện tích mặt thoáng hồ chứa phía thượng nguồn bị bùn đất bồi lấp với khối lượng đất rất lớn làm dung tích hồ chứa giảm; nhà quản lý xuống cấp như tường gạch nứt nẻ nhiều chỗ, các đòn tay mái khu vực nhà bếp bị hư hỏng; tường và đáy kênh chính bằng bê tông bị bong tróc với chiều dài khoảng 70m (ở đoạn cuối tuyến kênh) gây tổn thất nước; một số cửa van điều tiết trên kênh chính bị mất làm ảnh hưởng đến việc điều tiết nước tưới; mực nước hồ hiện thấp hơn MNDBT khoảng 3,5m. - HTTL Đắc Tôn: Đập đất ổn định; mái thượng, hạ lưu đập cỏ dại mọc nhiều; đoạn đầu tuyến kênh N2 (kênh bê tông cốt thép) tường và đáy kênh bị hư hỏng nặng, lòng kênh bùn đất bồi lấp, hai bên bờ kênh cỏ dại mọc nhiều; trước cửa tràn xả lũ đất bồi lấp dày, cỏ dại mọc nhiều; mực nước hồ hiện thấp hơn MNDBT khoảng 3,5m. - HTTL Nông trường 9: Mái và chân đập đất phía hạ lưu cây gai, cỏ dại mọc nhiều; cửa vào tràn xả lũ cỏ dại và bùn đất bồi lấp; cống lấy nước hoạt động bình thường; mực nước hồ chứa hiện thấp hơn ngưỡng tràn khoảng 0,9m - HTTL Nông trường 4: Đập đất hoạt động bình thường; phía cửa tràn xả lũ đất bị xói sâu ảnh hưởng đến tường chắn cửa vào tràn xả lũ. - HTTL Nông trường 10: Đập đất ổn định; tường chắn phía hạ lưu nhiều vị trí bị nứt; cửa tràn xả lũ bùn đất bồi lắng và cỏ mọc nhiều, cuối tràn bê tông phần tiếp giáp với kênh dẫn bằng đất bị sạt lở với chiều dài 10m; nhà quản lý cửa hính và cửa sổ bị vỡ; mực nước hồ hiện qua tràn. - HTTL Nông trường 8: Đập đất hoạt động bình thường; đất phía đầu cầu qua tràn xả lũ bị sạt lở dài 2m; nước ngập hầm van nên bộ phận máy đóng mở cống lấy nước bị rỉ sét không vận hành đóng mở được; mực nước hồ chứa hiện qua tràn. - HTTL đội 7- Nông trường 2: Đập đất ổn định; tràn xả lũ hoạt động bình thường; nhà quản lý mái nhà bằng tôn bị hư hỏng dột nhiều chỗ; mực nước hồ chứa thấp hơn ngưỡng tràn khoảng 0,7m. - Hồ Bù Ka: Đập đất ổn định; mặt đập nhiều chỗ bị lồi lõm; nhà quản lý bị sập la phông; tràn xả lũ hoạt động bình thường; mực nước hồ chứa đương tương mực nước chết. - HTTLSơn Hiệp: Mặt đập do xe lưu thông nhiều tạo thành những ổ gà gây đọng nước; các giếng lấy nước trên tuyến đường ống cấp nước bị đất và cây que lấp đầy các giếng; tuyến ống chính N1, N2 bằng ống nhựa PVC đường kính 220m bị vỡ và hư hỏng do việc san ủi mặt bằng để thi công các tuyến đường giao thông liên thôn; mực nước hồ chứa dưới ngưỡng tràn khoảng 1,5m. - HTTL Hưng Phú: Đập đất ổn định; cửa vào tràn xả lũ có bè cỏ nổi lấp kín làm ảnh hưởng việc tiêu thoát lũ; lòng hồ bè cỏ nổi với diện tích lớn trôi sát chân đập; đoạn sát nhà tháp cống lấy nước phía cửa ra đất bị xói lở; mực nước hồ chứa qua tràn. - HTTL Ông Thoại: Đập đất ổn định, mặt đập nhiều vị trí bị hư hỏng tạo thành những ổ gà gây đọng nước; tràn xả lũ và cống lấy nước hoạt động bình thường; lòng hồ có một số bè cỏ nổi với diện tích lớn; mực nước hồ chứa hiện qua tràn 0,5m. - HTTL Bù Môn: Công trình đầu mối hoạt động bình thường; lòng hồ bị bồi lắng nhiều tạo thành những bãi bồi; cửa nhà van cống lấy nước bị mất, tường nhà bị nứt do sụt lún nền; kênh chính đất đầu mố kênh bị nước mưa xói thành những hố sâu, cuối kênh chính và đầu các tuyến kênh N1, N2 đất bờ kênh bị nước mưa xói thành những hố sâu với chiều dài mỗi bên khoảng 15m; rộng 1,2m; sâu 1,3m. - Trạm bơm Đăng Hà: Hiện đang nâng cấp sửa chữa. - HTTL Đa Bo: Mái hạ lưu đập đất từ cơ xuống chân đập bị thấm với chiều dài khoảng 30m, rộng khoảng 4m; vai đập thấm nước chảy thành dòng; tràn xả lũ và cống lấy nước hoạt động bình thường; cánh cửa chính nhà quản lý bằng gỗ bị hư hỏng; mực nước hồ chứa dưới ngưỡng tràn 0,1m. - HTTL Đắc Liên: Đập đất ổn định; lớp sỏi mặt đập bị nước mưa chảy xói với chiều dài 300m, rộng 4,5m; tràn xả lũ hoạt động bình thường; đoạn đầu tuyến đường vào công trình mặt đường bị nước mưa chảy xói thành những rãnh sâu gây khó khăn cho việc đi lại của người dân; mực nước hồ chứa dưới ngưỡng tràn khoảng 0,4m. - HTTL Bra Măng: Đập đất ổn định; tràn xả lũ hoạt động bình thường; máy đóng mở cống lấy nước số 1 bị hỏng không vận hành được, các tấm đan nắp đậy thấp cống bằng bê tông cốt thép bị hỏng cần thay thế đảm bảo an toàn; mực nước hồ chứa dưới ngưỡng tràn khoảng 01m. - HTTL Sơn Thành (Thọ Sơn): Đập đất ổn định; tràn xả lũ và cống lấy nước hoạt động bình thường; mực nước hồ chứa dưới ngưỡng tràn 1m. - HTTL Lộc Quang: Đập đất ổn định; tràn xả lũ hoạt động bình thường; cửa váo cống lấy nước số 1bùn đất bồi lắng với khối lượng lớn; mực nước hồ chứa dưới ngưỡng tràn khoảng 03m. - Đập dâng Lộc Khánh: Công trình đầu mối phí thượng lưu rác và cây que lấp đầy sau mỗi trận mưa ; đoạn đầu tuyến kênh dẫn, lòng kênh rác và bùn đất bồi lấp dày trung bình 0,5m; dài khoảng 300m. - Đập dâng Cần Lê: Cây que lấp đầy phía thượng lưu đập gây cản trở dòng chảy sau mỗi trận mưa; kênh và công trình trên kênh lòng kênh bị bùn đất bồi lấp nhiều. - HTTL Rừng Cấm: Đập đất mái thượng và hạ lưu đập cỏ mọc tốt; tràn xả lũ và cống lấy nước hoạt động bình thường; mực nước hồ chứa dưới ngưỡng tràn khoảng 4,5m. . - HTTL Tà Thiết: Mặt đập có nhiều ổ gà đọng nước về mùa mưa; tường chắn bằng đá xây ở phía thượng lưu, hạ lưu đập nhiều đoạn bị hư hỏng; cống lấy nước và tràn xả lũ hoạt động bình thường; kênh đông bị nước mưa chảy gây sạt lở với chiều dải 70 m và kênh tây 500m; mực nước hồ chứa ở cao trình mực nước chết. - Đập dâng Tol Lê Chàm: 01 cánh phai bằng sắt đập dâng bị mục thủng ; mái đá xây phía hạ lưu đập bị bong tróc, sạt lở với khối lượng 2 m3 . - HTTL Tà Te: Đập đất ổn định; tràn xả lũ và cống lấy nước hoạt động bình thường; hàng rào nhà quản lý bị hư hỏng; cánh cửa nhà vận hành bị hỏng; mực nước hồ chứa ở cao trình 93m. - HTTL Bàu Úm: Đập đất ổn định, lớp nhựa mặt đập và đường lên đập nhiều vị trí bị hư hỏng; trước cửa tràn xả lũ bùn đất và cỏ rác bồi lấp nhiều; cống lấy nước hoạt động bình thường; mực nước hồ chứa dưới ngưỡng tràn khoảng 3m. - HTTL Suối Ông: Đập đất ổn định, mặt đập bị ổ gà nhiều chỗ; cửa vào tràn xả lũ và phía cuối tràn đấp bồi lấp nhiều; cống lấy nước hoạt động bình thường; mực nước hồ chứa ở cao trình mực nước chết. - HTTL An Khương: Đập đất ổn định, mái thượng lưu đập cây gai, cỏ dại mọc tốt, nhiều vị trí trên mái đập bị nước mưa làm xói đất; cống lấy nước số 1 và số 2 hoạt động bình thường; mực nước hồ chứa cao hơn đáy cống số 1 là 6m, cống số 2 là 2m. - HTTL Sa Cát: Mái đập đất phía hạ lưu sát dưới chân đập bị thấm nước chảy thành rãnh xói sâu thành hố gây sạt lở chân đập với chiều dài khoảng 30m, rộng 5m; phía trước cửa tràn xả lũ bùn đất bồi lấp với khối lượng lớn dài khoảng 25m, rộng 15m, chiều dày lớp đất bồi lấp khoảng 1,5m. - Đập dâng Cần Lê: Phía thượng lưu của đập dâng (đập cao su) bùn đất và cây que bồi lấp với khối lượng lớn sau mỗi trận mưa. - HTTL Suối Lai: Đập đất ổn định, mặt đường nhà quản lý bị nước mưa làm xói thành những rãnh sâu; tràn xả lũ và cống lấy nước hoạt động bình thường; mực nước hồ chứa đang ở ngưỡng tràn. - HTTL Suối Láp: Đập đất ổn định; cửa vào tràn xả lũ có bè cỏ nổi với diện tích lớn lấp kín làm ảnh hưởng đến việc tiêu thoát lũ; lòng hồ cỏ kết thành từng bè che phủ kín mặt hồ. - HTTL Suối Giai: Mặt đập và tràn xả lũ hiện đang thi công nâng cấp sửa chữa; cống lấy nước hoạt động bình thường; kênh bê tông mái và đáy kênh bị hư hỏng nhiều gây tổn thất nước lớn, hai bên bờ kênh cỏ dại mọc tốt (đoạn từ K0 đến K1+800); mực nước hồ chứa ở thấp hơn mực nước dâng bình thường 2m. - HTTL Suối Cam I: Đập đất ổn định; tràn xả lũ và cống lấy nước hoạt động bình thường; mực nước hồ chứa dưới ngưỡng tràn khoảng 1,5m. - HTTL Tân Lợi: Mặt đập trải nhựa nhiều vị trí bị hư hỏng tạo thành những hố do xe cộ đi lại nhiều; tràn xả lũ và cống lấy nước hoạt động bình thường; mực nước hồ chứa sấp xỉ ngưỡng tràn. - HTTL Đồng Xoài: Đập đất ổn định; tràn xả lũ hoạt động bình thường; cống lấy nước hoạt động bình thường; kênh và công trình trên kênh đoạn kênh vỏ mỏng dài 300m (vị trí K1+000 đến K1+300) trên tuyến kênh Đông và 100 thuộc tuyến kênh tây (tại vị trí K1+ 600 đến K1+700) bị nghiêng; mực nước hồ chứa thấp hơn ngưỡng tràn khoảng 1,5m . - HTTL Suối Cam II: Đập đất ổn định; tràn xả lũ và cống lấy nước hoạt động bình thường; lòng hồ có một số hộ dân tự ý san lấp lấn chiếm lòng hồ; mực nước hồ chứa sấp xỉ ngưỡng tràn. 2. Các hồ chứa do các đơn vị ngoài ngành quản lý: Gồm có 12 công trình thủy lợi, 03 công trình thủy điện được đánh giá đảm bảo an toàn và đang hoạt động bình thường. II. Kiến nghị: Qua kiểm tra các công trình thủy lợi trước mùa mưa lũ năm 2014 của các đơn vị quản lý khai thác trên địa bàn tỉnh, nhìn chung các công trình đều được tổ chức quản lý và có các biện pháp cơ bản đảm bảo an toàn công trình, tuy nhiên vẫn còn một số công trình hiện đã hư hỏng, xuống cấp cần phải được duy tu, sữa chữa thường xuyên. Để các công trình vận hành ổn định và an toàn trong mùa mưa lũ 2014, trước mắt đề nghị các đơn vị quản lý khác thác các công trình sớm có kế hoạch thực hiện duy tu, bảo dưỡng thường xuyên như: phát dọn cây cỏ, nạo vét kênh mương tại các công trình, khai thông các hạng mục tiêu thoát lũ…; thời gian hoàn thành trước tháng 7/2014. Ngoài ra trong suốt mùa mưa lũ phải cử cán bộ quản lý công trình thường xuyên kiểm tra, theo dõi để sớm phát hiện và xử lý kịp thời sự cố tại các công trình, đảm bảo an toàn cho các công trình trong mùa mưa lũ 2014 và đảm bảo nhiệm vụ tích trữ nước cho mùa khô 2014-2015. Để đảm bảo an toàn công trình trong mùa mưa lũ 2014 và những năm tiếp theo, đề nghị các đơn vị quản lý hồ chứa trên địa bàn tỉnh (đặc biệt là Công ty TNHH MTV dịch vụ thủy lợi Bình Phước) cần phải thực hiện đúng các quy định về quản lý an toàn đập tại Nghị định số 72/2007/NĐ-CP ngày 7/5/2007 của Chính Phủ và Thông tư 33/2008/TT-BNN ngày 04/02/2008 của Bộ Nông nghiệp & PTNT, cụ thể: Thực hiện kiểm định an toàn đập; lập phương án phòng, chống lũ, lụt cho vùng hạ du đập; xây dựng quy trình vận hành, điều tiết các hồ chứa… Hiện nay, tỉnh Bình Phước còn 04 công trình hồ chứa xuống cấp nghiêm trọng và được đánh giá là không đảm bảo an toàn. Năm 2013, được sự hỗ trợ của Chính phủ, tỉnh đã thực hiện sửa chữa, nâng cấp được 01 công trình (hồ chứa nước Suối Giai, huyện Đồng Phú), tuy nhiên nguồn vốn hỗ trợ để thực hiện sửa chữa công trình còn thiếu (khoảng 8 tỷ đồng); vì vậy, đề nghị Tổng cục Thủy lợi trình Bộ Nông nghiệp và PTNT xem xét, trình Chính phủ tiếp tục hỗ trợ 08 tỷ đồng năm 2014 để tỉnh thực hiện hoàn thành sửa chữa, nâng cấp công trình giai đoạn 1 và 12 tỷ đồng năm 2015 để tỉnh thực hiện giai đoạn 2 (theo Quyết định số 2277/QĐ-UBND ngày 27/11/2013 của UBND tỉnh). Ngoài ra, đề nghị Tổng cục Thủy lợi trình Bộ Nông nghiệp và PTNT xem xét, trình Chính phủ hỗ trợ kinh phí để tỉnh sửa chữa 03 công trình còn lại là hồ Sa Cát, thị xã Bình Long; hồ An Khương, huyện Hớn Quản và hồ Bù Môn, huyện Bù Đăng; tổng kinh phí đề nghị hỗ trợ để thực hiện sửa chữa, nâng cấp 03 công trình trên khoảng 38 tỷ đồng./.