Sầu riêng hiện đang là một trong những loại cây ăn quả có giá trị kinh tế cao của tỉnh Bình Phước. Tính đến hết năm 2023 toàn tỉnh có 7.506 ha cây Sầu riêng, chiếm 43,2% diện tích cây ăn quả của tỉnh; diện tích cho sản phẩm 3.539 ha. Những năm gần đây, giá sầu riêng luôn ở mức cao vì vậy diện tích sầu riêng hàng năm không ngừng gia tăng về diện tích và sản lượng. Diện tích tập trung nhiều tại các huyện Bù Đăng 3.602 ha, Phú Riềng 880 ha, Bù Gia Mập 798 ha, Lộc Ninh 630 ha,... Năng suất sầu riêng bình quân trên địa bàn tỉnh niên vụ 2023 – 2024 là 9,9 tấn/ha, đặc biệt năng suất sầu riêng tại các vùng trồng có mã số niên vụ 2023 - 2024 bình quân đạt 16 tấn/ha. Năng suất và sản lượng niên vụ 2023 - 2024 tại các vùng trồng ước giảm 20% so với niên vụ 2022 - 2023 nguyên nhân do các tháng đầu năm 2024 nắng nóng kéo dài, cây sầu riêng bị thiếu nước ở giai đoạn ra hoa đậu quả, dẫn đến năng suất cũng như sản lượng bị giảm xuống.
- Về thị trường tiêu thụ và giá sầu riêng: niên vụ sầu riêng 2023 - 2024, sản phẩm trái Sầu Riêng chủ yếu là bán cho thương lái để xuất khẩu, giá sầu riêng Ri6 trung bình 72.000 đồng/kg hàng loại A tại vườn, thấp nhất 50.000 đồng/kg hàng xô tại vườn), giá sầu riêng Dona trung bình 80.000 đồng/kg (cao nhất 112.000 đồng/kg hàng loại A tại vườn, thấp nhất 50.000 đồng/kg hàng xô tại vườn). Qua đánh giá chung giá cả sầu riêng tại các vùng trồng có mã số không cao hơn so với vùng trồng không có mã số.
- Về cơ cấu giống: Giống chủ lực của tỉnh hiện nay là Dona và Ri6, trong đó: diện tích trồng giống Dona chiếm 61%, Ri6 chiếm 31%, các giống khổ qua, chín hóa, chuồng bò, giống khác chiếm 8%. Nguồn cây giống chủ yếu được nhập từ vườn ươm tại các tỉnh Bến Tre, Tiền Giang,...
- Về thời gian thu hoạch: Bắt đầu từ 15 tháng 5 đến hết 15 tháng 7, tùy theo từng giống, vùng sinh thái và biện pháp kỹ thuật, vùng thu hoạch sớm nhất là khu vực Lộc Ninh, Bình Long và một số hộ tại huyện Phú Riềng, vùng muộn nhất là huyện Bù Đăng (xã Thống Nhất, Đắk Nhau, Phước Sơn).
- Về kỹ thuật: Áp dụng quy trình kỹ thuật canh tác thâm canh tổng hợp cây sầu riêng cho các tỉnh Nam bộ tại Quyết định số 116/QĐ-TT-VPPN ngày 20/3/2023 về việc công nhận tiến bộ kỹ thuật lĩnh vực Trồng trọt. Quyết định số 362/QĐ-TT-CCN ngày 09/10/2023 về quy trình kỹ thuật cắt tỉa hoa, quả và thu hoạch sầu riêng.
Do giá cao nên người nông dân tích cực chăm sóc, ứng dụng nhiều biện pháp kỹ thuật tiên tiến, các công nghệ cao để ứng dụng vào sản xuất như: tưới nước tiết kiệm bằng phương pháp phun sương, nhỏ giọt; bón phân theo hệ thống tưới, sử dụng năng lượng mặt trời để tưới cây, máy bay không người lái phun thuốc bón phân; ghi chép nhật ký sản xuất của cây trồng trên hệ thống điện tử.
- Về sâu bệnh: Trong niên vụ 2023 - 2024 sâu bệnh hại vẫn xảy ra trên vườn sầu riêng ở mức nhẹ và trung bình, tuy nhiên được các chủ vườn quan tâm đầu tư phòng trị nên sâu bệnh ở trong mức kiểm soát.
- Hình thức tiêu thụ và liên kết: Có trên 30 chuỗi liên kết trồng sầu riêng; trong đó có 20 doanh nghiệp trái cây tham gia liên kết xây dựng mã số vùng trồng trên địa bàn tỉnh. Hình thức tiêu thụ là ký kết hợp đồng và bán lẻ qua thương lái.
- Tình trạng mua bán: Trong thời gian vừa qua, việc một số doanh nghiệp và người dân tham gia mua bán sầu riêng đã xảy ra hiện tượng tranh mua, tranh bán, phá hợp đồng. Có thể xác định sơ bộ một số nguyên nhân như sau:
+ Công tác liên kết theo chuỗi giữa doanh nghiệp thu mua với hợp tác xã (HTX) còn lỏng lẻo. Niềm tin của người dân trong HTX với doanh nghiệp chưa cao, doanh nghiệp chậm điều chỉnh giá theo thị trường và thậm chí không thu mua hết theo hợp đồng đã ký, chậm thanh toán tiền, thất hứa nhiều lần nên nông dân mất niềm tin đối với doanh nghiệp. Một số doanh nghiệp có tiềm lực mạnh, thu mua truyền thống không dám mua vào vì nông dân liên tục thay đổi người mua và đòi giá cao chưa sát với giá thị trường xuất khẩu.
+ Một số HTX đứng ra bao tiêu cho xã viên nhưng thiếu vốn, thu mua không có tiền trả, trả chậm. Khi liên kết, ký kết với doanh nghiệp chưa tìm hiểu kỹ tiềm lực của doanh nghiệp nên khi thực hiện mua hàng không có tiền trả, nợ không đúng hẹn đã gây bất bình mâu thuẫn giữa thành viên với Ban điều hành và cả doanh nghiệp.
+ Một số thương lái vì áp lực giao đủ hàng nên không tuân thủ độ chín của trái, chất lượng mà thu gom bằng mọi cách đã dẫn đến chất lượng trái không đảm bảo đã bị đối tác phản ánh thậm chí phạt hợp đồng, nếu xảy ra liên tục sẽ làm mất uy tín sầu riêng trong tỉnh và thiệt hại là người trồng sầu riêng.
+ Vào mùa thu hoạch có quá nhiều thương lái đến các vườn tham gia mua sầu riêng xuất khẩu nên xuất hiện tình trạng cạnh tranh mua không lành mạnh.
- Cần tập trung sản xuất Sầu riêng theo hướng an toàn, bền vững, gắn với sơ chế, đóng gói, chế biến, thị trường, thương hiệu, nhận diện đặc sản địa phương đáp ứng yêu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.
- Hạn chế việc phát triển diện tích sầu riêng một cách ồ ạt, thiếu kiểm soát, theo phong trào, không theo định hướng, khuyến cáo của các cơ quan quản lý, cơ quan chuyên môn.
- Tăng cường tuyên truyền các tổ chức, cá nhân đăng ký mã số vùng trồng nội địa để quản lý phục vụ vùng nguyên liệu cho xuất khẩu, cấp đông.
- Đối với các vùng trồng, cơ sở đóng gói đã được cấp mã số cần nghiêm túc thực hiện, tuân thủ đúng các quy định của nước nhập khẩu, ghi chép nhật ký canh tác đầy đủ, quản lý và kiểm soát tốt các đối tượng KDTV mà nước nhập khẩu quan tâm. Đảm bảo thu hoạch đúng độ chín để đảm bảo chất lượng của quả Sầu riêng.
- Kiểm tra, xử lý vi phạm về an toàn thực phẩm, gian lận thương mại trong trong sản xuất, trao đổi, mua bán sầu riêng.
- Về giống: sử dụng các giống cây trồng được phép sản xuất kinh doanh có năng suất, có chất lượng cao như Ri6, Dona. Mua giống ở các cơ sở bán giống uy tín, khi mua giống người mua phải yêu cầu bên bán hàng xuất hóa đơn bán hàng của đơn vị cung ứng giống để làm căn cứ khi giống có vấn đề giả mạo, không đúng như quảng cáo, đồng thời góp phần ngăn chặn tình trạng buôn bán giống cây trồng bất hợp pháp.
- Về thâm canh: Cây sầu riêng đòi hòi yêu cầu thâm canh ở mức cao về kỹ thuật và vốn đầu tư. Vì vậy trước khi quyết định trồng sầu riêng chúng ta cần phải tìm hiểu, cân nhắc kỹ, tránh tình trạng trồng sầu riêng nhưng lại không chủ động nước tưới, không áp dụng được các biện pháp kỹ thuật, không đủ vốn đầu tư thâm canh, không thực hiện các tiêu chí truy xuất nguồn gốc… sẽ dẫn đến không đạt hiệu quả hoặc thất bại.
- Về kỹ thuật: Phải xác định quy trình sản xuất rõ ràng để sản phẩm có thể truy xuất nguồn gốc, có tiêu chuẩn sạch (VietGAP, Hữu cơ).
SỞ NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN TỈNH BÌNH PHƯỚC
